J. Langerveld
| Jorinus Langerveld 1906-1941
Oorlogsslachtoffer Geboren op 31 juli 1906 te Nieuw-Helvoet |
 Jorinus Langerveld |
| Omstreeks half drie, in de vroege ochtend van 15 december 1941, kwam het einde kwam voor Hr.Ms. O16. Het moment van de mijnontploffing maakte een eerste selectie tussen leven en dood. De zes man op de brug hadden nog een kans en vochten voor hun leven. Binnen één minuut zonk de onderzeeboot in die decembernacht onder hen weg. De 36 man in de O 16 waren reddeloos verloren. Onder de gedoemde bemanningsleden bevond zich een 35-jarige marine officier uit Nieuw-Helvoet, Jorinus Langerveld.Zijn hele leven verkeerde het hoofd machinekamer van de O16 in de nabijheid van water. Jorinus zag op 31 juli 1906 in de boerderij Stormhoek aan de Westdijk in Nieuw-Helvoet (nu Schenkeldijk 2 in Hellevoetsluis) het levenslicht. Zijn geboortehuis stond op luttele meters van het Haringvliet en nabij de toenmalige marinehaven in Hellevoetsluis. Hij was de jongste uit een gezin van zes kinderen. Zoon van landbouwer Gerrit Simon Langerveld (1864-1950) en Neeltje Maria Blom (1869-1924), telg uit de bekende schippersfamilie Blom uit Rotterdam. Hun jongste zoon vernoemden ze naar een tante die hij nooit heeft gekend.
De familie Langerveld kwam van origine niet uit Nieuw-Helvoet. Jorinus’ vader was geboren en opgegroeid in de boerderij Even Buiten in Oud-Beijerland. Op 21 februari 1888 voltrok zich daar een drama. De nog maar 21-jarige Jorina Langerveld verdronk in de sloot voor de ouderlijke woning aan de Beneden Oostdijk. Volgens de familieoverlevering ging ze water halen en gleed uit… Het gezin Langerveld was diep bedroefd en geschokt door het plotselinge overlijden. Gerrit hield met de latere naamvernoeming de herinnering aan zijn zusje in leven. Jorinus zou overigens nooit bij zijn volledige voornaam worden genoemd. Voor iedereen was, en is het tot op de dag van vandaag, Jo. Het gezin Langerveld in Nieuw-Helvoet bestond uit vijf zoons en een dochter en kende, zover bekend, geen grote rampspoed. Tussen de oudste zoon, geboren in 1892, en Jorinus zat een leeftijdsverschil van ruim veertien jaar. De geboorte van de Benjamin van het gezin in 1906 moet het gezinsgeluk compleet hebben gemaakt. Net zoals alle kinderen in de buurt ging Jorinus naar de openbare lagere school aan de Westdijk in Nieuw-Helvoet. Een school met slechts drie lokalen. Toen zijn oudste broer in juni 1919 trouwde en de boerderij overnam verhuisde hij met zijn ouders naar de Moriaanseweg West 31 in het dorp. De stokoude opa Blom trok bij hen in. Vader Gerrit was jarenlang actief in de plaatselijke politiek. Hij was een tijd wethouder en in de jaren twintig het langstzittend raadslid in de gemeenteraad van Nieuw-Helvoet. Vanaf 1918 ging Jorinus naar de hogere burgerschool aan de Nobelstraat in Brielle. In 1922 verhuisde die school naar een nieuw gebouw aan de Jan Matthijssenlaan. Jorinus was toen al naar de Marine Machinistenschool in Dordrecht. Waarom hij voor die richting koos is onbekend. Misschien was het de nabijheid van de marinehaven in Hellevoetsluis en die van de zee die trokken. Of inspireerden de verhalen van beurtschipper opa Blom. Een jaar later na zijn komst hield de Marine Machinistenschool in Dordrecht op te bestaan en ging Jorinus naar het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) in Den Helder. Hij werd op 16 juli 1923 adelborst. Op het KIM was hij actief binnen de janussen, de vrijetijdsverenigingen van de adelborsten. Hij was secretaris van de schietvereniging Siacci en voorzitter van de, toen heel moderne, radio-janus. Jorinus zal van het leven op het KIM genoten hebben. Een trieste gebeurtenis was het overlijden van zijn moeder in november 1924. Hij ontving dat bericht tijdens zijn eerste zeereis. Zijn opleiding verliep verder voorspoedig. De Koninklijke Marine werd op 16 augustus 1927 een officier Marine Stoomvaartdienst (MSD) 3e klasse rijker. Hij legde op 20 september de eed af. Een jaar later volgde Jorinus’ benoeming tot officier MSD 2e klasse. |
 NBC-19420612-003 Rouwadvertentie |
| Jorinus ging begin 1928, na eerst korte tijd op Hr.Ms. Hertog Hendrik en bij de Onderzeedienst in Den Helder, naar Vlissingen voor de bouw van torpedobootjager De Ruyter bij de Koninklijke Maatschappij De Schelde. Op 27 juni werd de De Ruyter (later omgedoopt in Hr.Ms. Van Ghent) overgedragen aan de Koninklijke Marine. Drie maanden later, op 27 september, ging Jorinus daarmee voor de eerste keer naar Nederlands-Indië. Kort na zijn terugkeer in Nederland huwde hij op 5 januari 1932 in Den Helder met Cora de Jong (1910-?), de dochter van een officier Marine Stoomvaartdienst. Begin jaren dertig werkte Jorinus bij de Onderzeedienst in Den Helder. Uit zijn stamboek valt op te maken dat hij zich opgaf om eind 1934 mee te gaan met de wereldreis van onderzeeboot Hr.Ms. K XVIII. Hij trok dat verzoek echter om onbekende reden weer in.In plaats daarvan vertrok Jorinus op 7 januari 1935 vanuit Den Helder met Hr.Ms. K XVII naar Nederlands-Indië. Zijn vrouw Cora ging niet mee. In de ruim twee jaar dat hij in Indië verbleef werkte hij bij de Onderzeedienst. Aan boord van Hr.Ms. K XVII was hij een collega van de latere premier Piet de Jong, destijds jong marineofficier. Nog in 2014 zou de bijna 100-jarige De Jong zijn vroegere collega van de K XVII ‘nog zo voor zich kunnen halen’, maar ‘geen specifieke herinneringen meer aan hem hebben’. In mei 1937 volgde de terugkeer met Hr.Ms. Java. Jorinus was amper in zijn moederland aangekomen of de scheiding met Cora werd een feit. Niemand van de familie Langerveld weet hoe het haar daarna is vergaan. Zeker is dat zijn nichtjes en neefjes dol waren op hun teruggekeerde oom. ‘Een man van de wereld. Heel anders dan mijn andere ooms,’ zou een nichtje 75 jaar later zeggen. Toen Jorinus terug was in Nieuw-Helvoet ging hij met alle kinderen naar het strand. Om het feest compleet te maken kreeg iedereen een ijsje.
Een jaar na zijn terugkomst ging Jorinus naar Amsterdam voor de afbouw van de kruiser Tromp bij de Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij (NSM). Hij woonde in die tijd aan het Daniël Willinkplein in de Rivierenbuurt. In die tijd heeft hij ook zijn tweede vrouw, Trudy Hoek (1905-1998) leren kennen. Ze trouwden op 27 juni 1939. Hun huwelijk moet de laatste keer zijn geweest dat de bijna voltallige familie Langerveld bij elkaar was. Op 19 augustus 1939 ging Jorinus met Hr.Ms. Tromp mee naar Nederlands-Indië. Bij het afscheid van familie in Nieuw-Helvoet zou hij tegen zijn zus hebben gezegd dat hij hoopte dat hij niet op een onderzeeboot zou worden geplaatst. De familie maakte hieruit op dat hij het niet fijn vond om te werken op een onderzeeboot. Die theorie valt echter niet te verdedigen, uitgaande van zijn vele dienstjaren bij de Onderzeedienst. Wel is een andere verklaring mogelijk voor zijn uitspraak. Marineofficieren wisten destijds dat een oorlog met Japan aanstaande was. Wellicht doelde Jorinus dáár op. Als het inderdaad oorlog werd en hij was in een onderzeeboot, dan kon het snel gebeurd zijn. Maar, misschien heeft iedereen ook simpelweg een voorgevoel van zijn eigen noodlot. |
 Trouwfoto Jorinus en Trudy Hoek |
| In tegenstelling tot zijn twee voorgaande periodes in Indië was hij dit keer niet alleen. Zijn echtgenote Trudy volgde hem op 4 september 1939 met het nieuwe ms Oranje. Erg gemakkelijk zal ze zich tijdens die lange zeereis niet hebben gevoeld. Een dag voor vertrek was de Tweede Wereldoorlog uitgebroken. Ruim twee jaar waren Jorinus en Trudy nog samen gegund. Hij werd op 3 april 1941 bevorderd tot officier MSD 1e klasse. Op 8 december 1941 brak de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië uit. De O16 met hoofd machinekamer Jorinus patrouilleerde op dat moment onder commando van luitentenant-ter-zee 1e klasse Anton Bussemaker in de Zuid-Chinese Zee. Wanneer hij aan boord van Hr.Ms. O16 is gestapt is onbekend.Bij de vondst van het wrak in 1995 van de O16 bleek dat de mijn ter hoogte van het officiersverblijf is ontploft. Het is goed mogelijk dat Jorinus daar in de nacht van 15 december 1941 lag te slapen en een voltreffer heeft moeten incasseren. We zullen nooit weten wat zich in die laatste momenten precies heeft afgespeeld. Dankzij het overlevingsvermogen van kwartiermeester De Wolf zijn de laatste dagen van de O16 een tastbare geschiedenis. Trudy moet er in Soerabaja meteen weet van hebben gehad. Gerrit Langerveld, de hoogbejaarde vader van Jorinus, kreeg op 11 juni 1942 in Nieuw-Helvoet bericht van het Rode Kruis dat zijn zoon niet meer zou terugkeren. Weliswaar met daarin de verkeerde locatie en maand van overlijden. Hij plaatste een overlijdensbericht in de Nieuwe Brielsche Courant. Na zijn zusje Jorina in 1888 had hij nu zijn naar haar vernoemde zoon Jorinus aan het water verloren.
Trudy moest de oorlog zonder steun van haar man doorstaan. Ze overleefde en maakte de capitulatie van Japan mee in het kamp Halmaheira in Semarang. Bep Bussemaker – Hulshof, de vrouw van O16 commandant Anton, zat in hetzelfde kamp. Het is beide families niet bekend dat de weduwen elkaar daar hebben ontmoet. Trudy kwam begin 1946 met het ms Johan van Oldebarnevelt aan in Amsterdam. Ze ging terug naar haar ouders in Alkmaar, hertrouwde nooit, stierf in 1998 en maakte de dag mee dat het wrak van de O16 werd gevonden. Ook zijn bloedverwanten volgden het nieuws over de vondst in 1995 met belangstelling. Van de familie trad alleen een neef, de zoon van zijn oudste broer, in de voetsporen van zijn oom. Hij ging al voor de oorlog, mogelijk geïnspireerd door oom Jorinus, naar de Machinistenschool in Brielle. Jorinus’ neefje werd uiteindelijk hoofdwerktuigkundige bij de koopvaardij en prevaleerde dus een carrière op zee boven het boerenleven. Daarmee kwam na zo’n zeventig jaar een eind aan de familie Langerveld op boerderij Stormhoek in Nieuw-Helvoet. Jorinus’ naam staat als vanzelfsprekend op het monument voor de Onderzeedienst in Den Helder. Zijn naam komt uiteraard ook voor op de namenwand in het KIM. Op 4 mei 1949 werd in zijn oude school in Brielle een plaquette onthuld voor de oud-leerlingen van de hbs die de oorlog niet hadden overleefd. Jorinus staat daar te midden van militairen, verzetsmensen, burgerslachtsoffers, joodse slachtoffers en koopvaardijpersoneel. Zijn een-na-oudste broer Dirk en diens zoon waren bij de onthulling aanwezig. De plaquette is op 25 april 2013 in het bijzijn van vele nabestaanden van de slachtoffers heronthuld in het nieuwe schoolgebouw. De herplaatsing geeft uiting aan de wens van de reünisten die de herdenkingsplaats voor hun gestorven oud-medeleerlingen oprichtten: de plaquette moet altijd een plek hebben tussen de huidige leerlingen. Jorinus’ naam op dit monument is het enige concrete aandenken van het hoofdmachinekamer van de O16 op zijn geboorte-eiland Voorne-Putten. (door Janet van Klink, achterachternicht Jorinus Langerveld) |
 Jorinus met ouders, zus Reina en broers Hugo, Bram, Dirk en Kees |
 School Westdijk Nieuw-Helvoet met Jorinus (zittend rechts) |
 Heronthulling plaquette HBS Brielle 25 april 2013 |
 Overlijdensakte J. Langerveld |
U kunt hieronder uw woorden ter nagedachtenis aan deze gevallene weergeven. Als u foto’s aan dit monument wilt toevoegen kunt u die als bijlage sturen in een e-mail aan monument.ozd@gmail.com .