Toespraak Herdenking 4 mei 2008 Onderzeedienst KTZ de Harder.
Excellentie, geachte dames en heren, beste collegae.
Vandaag, 4 mei 2008, zal in het gehele land de nationale Herdenking worden gehouden. Het toneel van de nationale Herdenking is het Nationaal Monument op de Dam, welke op 4 mei 1956 werd onthuld, maar ook op vele andere plaatsen in het land worden herdenkingsplechtigheden gehouden. Bij monumenten worden kransen gelegd en vanavond zullen de klokken luiden.
We herdenken daarbij alle Nederlandse burgers en militairen die zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties, gewapende conflicten en bij vredesmissies. Daarnaast is de Nationale Herdenking een eerbetoon aan de militairen en mensen uit het verzet die tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuvelden voor de vrijheid van anderen. De herdenking is ook een bemoediging voor de nabestaanden van de slachtoffers. Uiteindelijk is het van belang om ons te blijven herinneren wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd.
Het is het verhaal, dat het verdient om verteld te worden. Net als al die andere verhalen, juist nu velen de oorlog niet bewust hebben meegemaakt, moeten wij ons tot het uiterste inspannen om de herinnering levend te houden.
Na zoveel jaren is een terugblik nog steeds van groot belang, want wat toen plaats vond is voor de jeugd nauwelijks te begrijpen en voor de oude generatie moeilijk onder woorden te brengen.
Natuurlijk bestaat er een verschil tussen ouderen en jongeren in de beleving van 4 mei. Ze zijn ook op een andere manier betrokken bij deze dagen.
Wat speelt door onze gedachten op 4 mei.
4 mei gaat over mensen die niet zijn teruggekomen.
4 mei gaat over dromen die zijn verwoest, over angsten die zijn gebleven.
4 mei gaat over hooggeplaatsen die lafaards of meelopers bleken.
4 mei gaat over gewonde burgers die helden waren en dat met hun leven hebben moeten bekopen.
4 mei gaat over onze joden die zijn weggevoerd en een lege plek achterlieten.
4 mei gaat over onze gevallen militarien.
4 mei gaat over kwetsbaar, over weerloos, over een weergaloze uitdaging.
Hebben we geleerd van het verleden. Hebben we anti-stoffen in onze hersenen die ons onmiddellijk alert maken als er tendensen de kop op steken die weer onderscheid willen maken naar ras, religie of seksuele voorkeur. De stilte van 4 mei is een stilte waarin we de verhalen van ons verleden moeten delen. Dit vinden we terug in de woorden van de dichter Leo Vroman:
Kom vanavond met verhalen,
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen,
alle malen zal ik wenen.
Morgen 5 mei vieren we onze vrijheid. Een vrijheid die we 63 jaar geleden in Nederland hebben verworven en sindsdien hebben kunnen behouden, een vrijheid die we moeten koesteren in een wereld waar angst voor oorlog, terrorisme en onderdrukking nog aan de orde van de dag is.
Wereldwijd zijn er 38 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog, terrorisme en onderdrukking, soms verweg, soms dichtbij.
Ondanks dat we in ons land gelukkig al zo lang kunnen genieten van vrijheid, staan vrijheden ook bij ons vaak onder druk. Zo kan de vrijheid om te zeggen wat je wilt, doorslaan in het kwetsen van andere gelovigen of een bevolkingsgroep.
Vrijheid is een recht, hoor je vaak betogen, maar dat is maar een deel van de waarheid,
Vrijheid is evenzeer een verantwoordelijkheid, die op ons allen rust.
Vrijheid is iets waarover we willen beschikken, waarin we eigen keuzes willen maken.
Vrijheid is evenzeer iets dat we moeten schenken en kan alleen bestaan als mensen het elkaar gunnen
Vrijheid is niet vrijblijvend, hij komt met verantwoordelijkheid.
Vrijheid is kwetsbaar en vraagt om waakzaamheid.
Vrijheid bloedt of bloeit in de omgang tussen mensen.
Vrijheid is niet vanzelfsprekend..
Vrijheid maak je met elkaar
We weten ons genoodzaakt om in internationaal verband mee te denken en mee te doen om de vrijheid en veiligheid elders in de wereld te beschermen of te herstellen. Het zou evenwel een illusie zijn te veronderstellen dat in de 21e eeuw conflicten en geweld kunnen worden uitgebannen. Dat neemt echter niet weg dat we ernaar moeten blijven streven in zoveel mogelijk delen van de wereld dezelfde vrijheden te bewerkstelligen als wij in Nederland sinds 1945 mogen ervaren.
De bestaansredenen van onze moderne krijgsmacht zijn hetzelfde gebleven; zij moet de belangen van onze staat beschermen. Maar de taken van onze militairen zijn veranderd, de veiligheidsvraagstukken zijn anders van aard. Naast de verdediging van ons eigen en het bondgenootschappelijk grondgebied, betekent dat inzet voor vrede en veiligheid ter bevordering van de internationale rechtsorde. Het duidelijke recente voorbeeld daarvan is het werk dat door onze militairen wordt verricht in Afghanistan, met name in de provincie Uruzgan met de nodige risico’s, waarbij tot op heden 16 Nederlandse militairen zijn omgekomen.
Door de strijd in de vele crisisgebieden blijft de realiteit van vrijheid en onvrijheid actueel.
Ook de Marine blijft rekening houden met verdere inzet van eenheden en zeker van onderzeeboten bij de strijd om de vrijheid in of nabij crisisgebieden. Immers de onderzeeboot is en blijft een militair instrument dat in alle conflicten waar een maritieme aanwezigheid gewenst is, uiterst nuttig, van grote waarde en indien noodzakelijk zeer slagvaardig kan zijn.
We zijn nu hier bij het Onderzeedienst monument om hen te gedenken die vielen in de strijd voor de vrijheid.
Wij zijn hier bijeen om de onderzeedienstmannen te herdenken die in de tweede wereldoorlog, ten gevolge van hun werk en inzet bij de Onderzeedienst, waar ook ter wereld, zijn omgekomen.
Wij doen dit bij het Onderzeedienstmonument, dat bestaat uit het gedenkteken dat op 20 juni 1947 door de toenmalige Koningin Wilhelmina is onthuld en …… de twee plaquettes die in 1999 op 4 mei hieraan zijn toegevoegd.
Het Onderzeedienstmonument brengt tot uitdrukking dat de Koninklijke Marine en …. in het bijzonder de Onderzeedienst, nooit zal vergeten welke offers er gebracht zijn tijdens de strijd om de vrijheid.
Het Onderzeedienstmonument dient om de gevallenen te eren en geeft ons daarbij iets tastbaars, zodat wij op gepaste wijze kunnen herdenken.
Bij dit monument krijgen we de gelegenheid om uiting te geven aan ons respect, waardering en ontzag voor onze gevallenen.
We kunnen de namen lezen van de vele slachtoffers die zijn omgekomen. Zij hebben het hoogste goed, hun leven, gegeven voor het bevechten van de vrijheid, om die aan ons te kunnen doorgeven. Zij hebben daarvoor met een ongekende inzet en loyaliteit hun plicht tot het laatste moment uitgevoerd, terwijl zij hun naasten met onzekerheid moesten achterlaten.
Waardering en bevestiging daarvan zien we in de Militaire Willemsorde uitgereikt aan de Onderzeedienst, eveneens in juni 1947, voor haar moedige gedrag en grote offers gebracht op de wereldzeeën.
In de strijd voor de vrijheid keerden zes boten niet terug in de thuishaven.
Een Onderzeebootmoederschip werd getorpedeerd, een zevende onderzeeboot werd in de thuishaven vernietigd en er waren ongevallen die te maken hadden met de oorlogstoestand. En bij al deze gebeurtenissen sneuvelden vele onderzeebootmannen.
U zult vandaag met persoonlijke herinneringen, een gebed, bloemen, alle op het monument genoemde onderzeebootmannen herdenken.
Ik zal als uiting van dankbaarheid, erkenning en respect voor hen die vielen, tezamen met de chef der equipage, namens de Onderzeedienst een krans leggen ter nagedachtenis aan onze gevallenen.
Daarna zal ik meneer Heij, voorzitter van de Reunisten vereniging en meneer Snouck Hurgronje uit om een krans te leggen namens de leden van de Reunisten vereniging van de onderzeedienst.